اسمعیلی: باید به تنظیم رقابت ایران و روسیه در حوزه انرژی امیدوار بود - وبلاگ عینک من

به گزارش وبلاگ عینک من، یک تحلیلگر روابط بین الملل در گفتگویی به خبرنگاران گفت: بخشی از محدویت های ایجاد شده بر سر عملیاتی شدن توان و ظرفیت انرژی ایران به علت تحریم هاست. اگر توافق احتمالی در وین بتواند این محدودیت ها را کنار بزند می توان به گشایش های سرمایه گذارانه و بازگشت اثرگذارانه ایران به بازار انرژی خوشبین بود.

ابوالفضل خدائی: رئیس جمهور کشورمان روز چهارشنبه 29 دی ماه به همراه به دعوت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، راهی مسکو شد. رئیس جمهور کشورمان پس از ورود به مسکو با همتای روس ملاقات کرد و همکاری های دوجانبه در عرصه های مختلف زیرساختی از جمله کریدور شمال- جنوب، همکاری در عرصه انرژی و بانکی و جهش تجارت بین دو کشور از محورهای اصلی بین رئیسی و پوتین مورد آنالیز نهاده شد. رئیسی بعلاوه با بیان اینکه تهران هیچ محدودیتی برای ارتقای روابط با مسکو قائل نیست تاکید نمود که روابط ایران و روسیه در جهت مناسبات راهبردی واقع شده است. حضور و سخنرانی در نشست عمومی مجلس دوما، ملاقات با ایرانیان مقیم روسیه و نشست هم اندیشی با فعالان مالی از دیگر برنامه های مهم سفر رئیس جمهور کشورمان در روسیه است که در روز دوم انجام خواهد شد. سفری که بیانگر عزم جدی دولت سیزدهم به منظور تقویت و توسعه روابط با کشورهای همسایه بر پایه همکاری ها بر اساس منافع مشترک است. در این بین نگاه به شرق نیز با توجه به ظرفیت های موجود می تواند زمینه های همگرایی هر چه بیشتر را برای ارتقای هر چه بیشتر روابط فراهم آورد. اینکه سفر تاریخی رئیس جمهور کشورمان چه منافعی را می تواند برای جمهوری اسلامی ایران به منظور رشد و شکوفایی مالی و بعلاوه تقویت دیگر مناسبات بین تهران و مسکو فراهم کند موضوع گفتگوی وبلاگ عینک من با علی اسمعیلی اردکانی استادیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی بود که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

سفر رئیس جمهور به روسیه چه دستاوردهایی در حوزه انرژی می تواند به همراه داشته باشد؟

تا جایی که بنده اطلاع دارم، در نشست مشترک پیش از سفر رئیس جمهور، بین آقای اوجی و همتای روسی اش مذاکرات خوبی برای همگرایی مالی، برطرف موانع سرمایه گذاری مشترک و توسعه همکاری های حوزه انرژی انجام گرفته است. محور این گفتگوها هم گویا تقویت همکاری های ایران و روسیه در چارچوب اوپک پلاس به منظور حفظ منافع دو کشور و تنظیم بازار انرژی، همکاری های منطقه ای در انتقال گاز ایران به پاکستان و هند با مشارکت شرکت های روسی، انتقال فناوری برای بومی سازی تجهیزات نفتی در ایران، توسعه همکاری های دو کشور در استخراج نفت و گاز و تقویت سرمایه گذاری های مشترک، برطرف موانع بانکی، گمرکی و زیرساختی، و سرمایه گذاری مشترک در پروژه های زیربنایی بوده است.

مهم ترین بخش این گفتگوها از نظر شما کدام بخش بوده است؟

توسعه همکاری های علمی و فناورانه با شرکت های معتبر روسی می تواند زمینه ساز تبادلات فناورانه و انتقال و توسعه فناوری های مرتبط با حوزه انرژی در کشور گردد. بومی سازی تجهیزات نفت در ایران می تواند هم زمینه افزایش همکاری در حوزه ال ان جی را فراهم کند هم بسیاری از ظرفیت های بالقوه ایران را در حوزه پالایشگاهی فعال کند. به طور کلی مهمترین اولویت دیپلماسی انرژی ایران را کوشش برای انتقال فناوری، سرمایه گذاری مشترک و چانه زنی برای جلوگیری از حذف ایران از کریدورهای کلیدی منطقه ای و بین المللی می دانم.

چقدر به این مساله خوشبین هستید؟

این موضوع بیشتر از آنکه به خوشبینی یا بدینی ارتباط داشته باشد به اولویت داشتن این موضوع در فکر مدیران ارشد حوزه انرژی ایران و بعد از آن داشتن راهبرد مشخص و روشن برای جبران کاستی های حوزه فناوری انرژی بستگی دارد. اگر این اولویت با الزامات دیپلماسی انرژی گره بخورد می تواند منظره روشنی برای بخش انرژی ایران به همراه داشته باشد. انتقال فناوری انرژی چه در حوزه نفت و گاز و چه در حوزه انرژی های تنوپذیری که پیش از این کارآمدی خود را در دنیا نشان داده می تواند علاوه بر تامین امنیت انرژی داخلی، زمینه ساز همگرایی منطقه ای با اولویت همسایگان بر اساس سرریز منافع برآمده از توان تامین امنیت انرژی این کشورها باشد.

به جز حوزه انتقال فناوری، چه بخش هایی می تواند محور همکاری ایران و روسیه باشد؟

من شنیدم طرف روسی هم با خوش بینی نسبت به آینده مذاکرات، بر سرمایه گذاری در پروژه های صنعت گاز اظهار تمایل نموده است. همان طور که همه کارشناسان انرژی می دانند روس ها در سوآپ و تجارت گاز طبیعی یکی از پیشگامان محسوب می شوند. می توان در این بخش هم به همکاری و انتقال تجربه برای عملیاتی کردن ظرفیت های ایران امیدوار بود. البته باید منتظر جزئیات موارد پیشنهادی که در ادامه مذاکرات وزیر و تیم همراه به دست می آید بود تا در این باره دقیق تر صحبت کرد. در مجموع به این سفر به عنوان یک شروع جدی در همکاری های انرژی پیش و پس از توافق امیدوارم.

بیشتر بخوانید:

کلینی: رفتار تاریخی روسیه در قفقاز مورد توجه ایران است

پوتین در سفر رئیسی به کشورش،قرارداد فروش سلاح به ایران را امضا می نماید؟

امیرعبداللهیان: نگاه راهبردی ایران و روسیه به مناسبات خارجی نقطه اتکای روابط نو است

از توافق احتمالی و ارتباط آن به دستاوردهای سفر رئیس جمهور و وزیر نفت صحبت کردید. شما چه ارتباطی میان این دو موضوع می بیند؟

بخشی از محدویت های ایجاد شده بر سر عملیاتی شدن توان و ظرفیت انرژی ایران به علت تحریم هاست. اگر توافق احتمالی در وین بتواند این محدودیت ها را کنار بزند می توان به گشایش های سرمایه گذارانه و بازگشت اثرگذارانه ایران به بازار انرژی خوشبین بود. بازگشتی که همزمان با افزایش فراوری و توان کنشگری ایران در حوزه انرژی همراه خواهد بود. در خصوص ارتباط این موضوع با سفر رئیس جمهور به روسیه هم، رایزنی های اولیه اجرا شده با روس ها در بخش انتقال فناوری و همکاری در بخش استخراج نفت و بعلاوه تقویت سرمایه گذاری مشترک حتی اگر با فاصله زمانی بعد از توافق وین اجرایی گردد باز برای بخش انرژی ایران و متنوع کردن شرکت های سرمایه گذاری و رقابت پذیر کردن حوزه های سرمایه پذیر اقدامی مثبت است. بعضی شرکت های نفتی روسیه از زمان شروع دور نو مذاکرات وین، به مذاکرات برای توسعه میادین نفتی ایران برگشته اند و توسعه همکاری های مالی دوجانبه را مدنظر قرار می دهند.

نقطه نظر شما در ارتباط با بدبینی هایی که بعضی از کارشناسان از همکاری های بین المللی به خصوص با طرف روسی دارند چیست. اینکه بر این باورند با توجه به سیاست های گذشته و نزدیکی روسیه و عربستان درباره تنظیم بازار منهای ایران، نمی توان به همکاری در این زمینه امیدوار بود؟

روابط بین الملل و قاعده بازی در این عرصه بر اساس خوش بینی و بدبینی و یا داشتن فکریت قبلی قابل فهم نیست. منافع ملی اصل و چراغ راهنمای کنش خردمندانه برای دستیابی به منافع است. اما در خصوص سوال شما باید گفت که دو واقعیت غیرقابل انکار در خصوص همکاری های حوزه انرژی روسیه و ایران وجود دارد که دوطرف آن را پذیرفته و به شکل رسمی به آن اذعان دارند:

اول اینکه ایران و روسیه رقیب بلاجایگزین حوزه انرژی در دنیا به شمار می آیند. روس ها معتقدند ما رقبای مستقیم هم در بازار هیدروکربن هستیم و تحریم ایران در سال های گذشته برای شرکت های روسی نسبتاً سودآور بوده است. در خصوص مساله صادرات گاز ایران به اروپا نیز روس ها بنا به اصلی که در ابتدا گفتم یعنی منافع و راهبرد مشخص مالی، ژئوپلیتیکی و سیاسی خود، تمام کوشش خود را برای پشت سرگذاشتن نه تنها ایران، بلکه هر رقیبی در این حوزه انجام خواهند داد و این مساله طبیعی است. ما باید در گام اول واقعیت های این چنینی را بپذیریم و سپس به سمت طراحی راهبرد برای تامین منافع خود گام برداریم.

از سویی دیگر در حالی که نفت و گاز ایران به علت تحریم ها دسترسی محدودی به بازارهای دنیای داشته است، روس ها با دیگر رقیب بلاجایگزین ما یعنی عربستان تمام کوشش خود را برای مشخص قواعد بازار انرژی دنیا به کار گرفته اند که امری طبیعی است. با این حال درصورت موفقیت آمیز بودن مذاکرات وین بر اساس اصل منافع و عزت ملی و سرانجام تحریم ها از جمله تحریم صادرات نفت، ایران می تواند به سطح صادرات سه سال پیش خود بازگردد، این به منزله آن است که 1.5 میلیون بشکه نفت در روز به بازار افزوده می گردد و زمینه تقویت چانه زنی ما در بازارهای بین المللی فراهم می گردد. این موضوع هم وزن و هم انطباق بیشتری با واقعیت های بین المللی دارد تا بدبینی های گذشته و امروز.

دوم اینکه باید میان ظرفیت های همکاری و سطح همکاری ها عملیاتی شده فعلی بنا به شرایط تحریمی و بعلاوه اولویت دولت های مختلف در ایران (چین و اروپا) تفکیک قائل شد. واقعیت این است که بخش عمده ای از ظرفیت های همکاری به علت شرایط تحریمی بالقوه مانده است. در خصوص ظرفیت های قابل همکاری میان ایران و روسیه می توان به تبادل کالاها و خدمات انرژی یعنی کالاهای انرژی یعنی انواع توربین ها، فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی و توسعه مبادلات سوآپی اشاره نمود.

بعلاوه روسیه دارای فناوری ساخت انواع تجهیزات دوار اعم از توربوپمپ، توربوکمپرسور، توربوژنراتور و… است و از این نظر می تواند به ما در بخش جمع آوری گازهای همراه نفت کشور یاری کند. به جز این در حوزه هایی مانند اجرای طرح های پتروشیمی، همکاری دو کشور برای احداث خطوط لوله انتقال نفت و گاز و همکاری های مشترک در دریای خزر، همکاری در زمینه ساخت پالایشگاه نفتی در حوزه کشورهای اوراسیا، مشارکت در فراوری تجهیزات راهبردی با محور بخش بالادستی، مشارکت در فراوری تجهیزات راهبردی درون چاهی نظیر پمپ های مشارکت در فراوری تجهیزات کنترلی نفت و گاز، و بعلاوه مشارکت در ساخت تجهیزات نیروگاه های برق هیدرولیک و حرارتی اشاره نمود.

311311